Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΗΠΕΔΟΥ
Του Γιώργου Λυκουρόπουλου

Όταν ο θαυμασμός για το Ολυμπιακό Στάδιο του Καλατράβα μεγάλωνε, όλοι μιλούσαν για το αρχιτεκτονικό θαύμα και λίγοι τόνιζαν την επίδρασή του στην αισθητική της πόλης. Τώρα που η κουβέντα για τα στάδια των ομάδων μεγαλώνει, η συζήτηση για τον πολιτισμό τους μόλις άρχισε.

Τα περισσότερα δείγματα καθημερινού πολιτισμού περνάνε απαρατήρητα όταν τα ζούμε με την πεζή ματιά του πολίτη μιας πόλης. Τα γήπεδα και η ζωή που τα περιβάλλει είναι ένα κομμάτι εκφραστικότητας που μόνο όσοι ασχολούνται με τον αθλητισμό έχουν - κι αυτοί ασυνείδητα - αξιολογήσει. Οι υπόλοιποι απλώς τα βλέπουν να ορθώνονται, τσιμέντινοι όγκοι μπροστά τους, σαν τέρατα για τα ακατέργαστα μάτια τους, πύργοι επιβάρυνσης στην ήδη επιβαρυμένη πόλη. Το Στάδιο Καραϊσκάκη, το γήπεδο της Λεωφόρου, το γήπεδο της Νέας Σμύρνης, της Ριζούπολης, της Τούμπας, του Χαριλάου, το Καυτανζόγλειο και τα τοπικά στάδια των πόλεων σ' όλη την Ελλάδα, δεν έχουν λείψει για να καταλάβει κανείς τη δύναμή τους στο συναίσθημα του κατοίκου. Μόνο όταν γκρεμίστηκε το γήπεδο της Νέας Φιλαδέλφειας κι έμεινε στη θέση του μια αλάνα με χώμα παραδομένη στις μπουλντόζες, ένιωσαν όλοι τη θλίψη της απώλειας ενός χώρου πολιτισμού. Ενός κομματιού ιστορίας, που αν και γεμάτο από τσιμέντο, κάνει την πόλη μας πιο συναισθηματική.

ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΤΗΣ ΑΠΟΛΑΥΣΗΣ
Τώρα, που οι ζυμώσεις για το γήπεδο του Παναθηναϊκού στο Βοτανικό και της ΑΕΚ όπου γης, έχουν γίνει ζωτικής σημασίας και αξίας για τις ίδιες τις ομάδες, τώρα οι μοντέρνοι κάτοικοι αυτής της πόλης ένιωσαν ή ότι απειλούνται ή ότι παίρνουν ζωή από τη ζωή του γηπέδου. Στο Καραϊσκάκη, τις πρώτες μέρες λειτουργίας του τον περασμένο Αύγουστο, οικογένειες με παιδιά και ζευγάρια αγκαλιασμένα, πήγαιναν βόλτα τις μέρες της Ολυμπιάδας, για να απολαύσουν τη γιορτή. Το ίδιο το γήπεδο, ένα παζλ από χρώματα, γεμάτο από ανθρώπους και χαμόγελα, φανέλες, αθλητές, φιλάθλους και καθίσματα, γινόταν κοιτίδα χαράς - σαν κάποιοι αποφάσισαν ξαφνικά να πάνε μια βόλτα αναψυχής πληρώνοντας κι ένα τυπικό εισιτήριο. Οι άλλοι, που νιώθουν ότι απειλείται η περιβαλλοντική τους συνείδηση - κυρίως οι κάτοικοι στο Γουδί - είχαν να αντικαταστήσουν αυτή τη χαρά με ένα βουητό από οπαδούς γι' αυτό δικαιολογημένα αντιδρούσαν. Όμως, στη θέση τους, οι περίοικοι του Βοτανικού ή της Νέας Φιλαδέλφειας λαχταράνε να δουν στη πόλη τους και τη γειτονιά τους αυτό τον πάρκο της απόλαυσης που είναι τελικά το γήπεδο, κομμάτι της Κυριακής για τη ζωή που φιλοξενεί και της κάθε ημέρας για το συμβολισμό που δίνει. Πιο μεγάλη απόδειξη δεν υπάρχει γι' αυτό από τις ιστορίες των κατοίκων της Αθήνας για τις βόλτες τους στη Λεωφόρο τα μεσημέρια της Κυριακής - μπορεί να διαβάσει κανείς χαρακτηριστικά αποσπάσματα στο βιβλίο του Κωνσταντίνου Καμάρα "Οιδίπους σέντερ μπακ" ή από τη ζώσα ιστορία ομάδων και οπαδών στο βιβλίο του Γιώργου Αρκουλή "Ένα στάδιο αφηγείται" για το Καραϊσκάκη.

BUSINESS IN TOWN
Στη σύγχρονη εκδοχή τους, τα στάδια γίνονται επιχειρήσεις πολυψυχαγωγίας, κάτι σαν θεματικά αθλητικοεμπορικά πάρκα με τεράστια έξοδα, καταστήματα, εμπορικές χρήσεις και χορηγία από μεγάλες εταιρείες που φτάνουν ακόμα και σε μετονομασία του γηπέδου. Κάτι τέτοιο έγινε στο Μόναχο με το υπερσύγχρονο Allianzarena που κατασκεύασαν χορηγούμενες από εταιρεία η Μπάγερν με τη συμπολίτισσά της Μόναχο 1860 και με τη συμμετοχή του Δήμου της πόλης του Μονάχου. Κάτι τέτοιο έγινε στο περίφημο Aufschalke Arena που πήρε το όνομα μπύρας πριν από λίγο καιρό, το Wolfsburg Arena που έχει χορηγό γνωστή αυτοκινητοβιομηχανία και κάτι ανάλογο σκέπτεται να πράξει η διοίκηση του Παναθηναϊκού για το στάδιο των 45000 θέσεων στην περιοχή του Βοτανικού. Εκεί, ο δήμος Αθηναίων κατάλαβε γρήγορα ότι η δυναμική ενός σταδίου για το Δήμο είναι μεγαλύτερη από χίλιες συναυλίες το χρόνο παρ' ότι φιλοξενεί μόνο είκοσι ποδοσφαιρικούς αγώνες τη σεζόν κι έδωσε το πράσινο φως στον Παναθηναϊκό να υλοποιήσει ένα σχέδιο κατασκευής που θα περιλαμβάνει και εμπορικές χρήσεις, συμμετοχή τραπεζών που έχουν ιδιοκτησίες στην περιοχή αλλά και κατασκευή χώρων αναψυχής στην περιοχή, που είναι αυτονόητο ότι θα αναβαθμιστεί. Το γιατί αναβαθμίζεται μια περιοχή όταν προστίθεται σ' αυτήν ένας τεράστιος όγκος τσιμέντου που έχει μες στη μέση ένα στρέμμα γκαζόν είναι απορίας άξιον μόνο γι' αυτούς που δεν έχουν πάει στο Ολντ Τράφορντ του Μάντσεστερ, εκεί που η ίδια η πόλη έγινε πλούσια και διάσημη από την ποδοσφαιρική της ομάδα και το περίφημο υπερσύγχρονο γήπεδό της. Δεν είναι μόνο τα έσοδα και η ψυχρή "πελατεία" που πολλαπλασιάζονται αλλά κυρίως οι συνακόλουθες λειτουργίες ενός γηπέδου ως κέντρου δραστηριοτήτων πολλές φορές άσχετων με τον αθλητισμό αλλά τόσο σχετικών με την αναψυχή.

ΝΑΟΙ ΤΟΥ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ
Στη Μεγάλη Βρεταννία που λατρεύει να αγαπάει τις παραδόσεις και να μένει προσκολλημένη σ' αυτές, η απόφαση να γκρεμιστεί το ιστορικό Ουέμπλεϊ πήρε χρόνια να υπογραφεί από τους υπευθύνους και να υλοποιηθεί. Η συγκίνηση για κάθε κομμάτι από αυτό το γήπεδο που φιλοξένησε το Μουντιάλ του 1966 και τους τελικούς των κυπέλλων της Αγγλίας παρουσία της Βασιλικής Οικογένειας κάθε χρόνο με όλες τις τιμές που αρμόζουν σ' ένα μεγάλο event έδινε τον τόνο. Η σημαντικότητα του σταδίου δεν είχε να κάνει μόνο με τα μεγάλα γεγονότα που φιλοξενούσε - αγώνες της Εθνικής Αγγλίας αλλά και των συλλόγων που λατρεύονται με δέος στο μεγάλο νησί - αλλά και με το συναισθηματικό δέσιμο που ανέπτυξαν οι Λονδρέζοι με ένα κομμάτι του σύγχρονου πολιτισμού τους. Στη Νέα Υόρκη , οι Times φιλοξενούν καθημερινά επιστολές αναγνωστών για την κατασκευή ενός σταδίου μπέϊζμπολ στην πόλη, που έχει γίνει αντικείμενο διαφωνιών ανάμεσα στις τοπικές αρχές και τους κατοίκους, ενώ στις χώρες της Νότιας Αμερικής, η ιερότητα των σταδίων αναδεικνύεται στα μεγάλα παιχνίδια της αγαπημένης ομάδας των Αργεντίνων - βλέπε Μπομπονέρα στην Αργεντινή ή Μαρακανά στη Βραζιλία - και τα στάδια αποκαλούνται απλώς "ναοί". Η λατρεία έχει μετατρέψει το γήπεδο σε τέμενος θρησκευτικής πίστης ικανό να γεμίσει ανατριχίλα τους θεατές ή, άδειο μετά από μια ήττα να τους μελαγχολήσει - κάτι σαν τη σκηνή του θεάτρου όπου οι πρωταγωνιστές μόλις αποχώρησαν και το σκηνικό φέρνει θλίψη.

Στην Ελλάδα, αρκούσε πριν από λίγα χρόνια να μπει κανείς στην Τούμπα λίγες ώρες πριν από αγώνα του ΠΑΟΚ, για να νιώσει την ανατριχίλα ενός άγριου, σκληρού, επιβλητικού γηπέδου που λίγο αργότερα θα συνέχιζε, ασπρόμαυρο, να δονεί με φωνές και ιαχές, αλλά και άδειο, παρέμενε ανατριχιαστικό μέσα στη λιτότητά του. Δεν είναι μόνο η σύνδεσή του με τις ρίζες και την καταγωγή των θεατών που θα το γεμίσουν, αλλά και η ίδια η κατασκευή του που, σαν την αρένα των Ισπανών, προκαλεί εντάσεις και την ίδια ώρα φαντάζει για τους άσχετους με το αντικείμενο, άχρηστο! Όμως η απόδειξη για το αντίθετο είναι εδώ, μέσα στα πόδια μας. Μια βόλτα στο Καμπ νου της Βαρκελώνης και το Σαντιάγο Μπερναμπέου της Μαδρίτης θα μοιάζει με βουτιά στα άδυτα της ψυχής των θεατών ενός καλλιτεχνικού έργου. Σαν πίνακες ζωγραφικής, μόνο θετικοί αγωγοί ενέργειας είναι τα στάδια στις πόλεις, αγωγοί ηλεκτρισμού και τελικά φορείς πολιτισμού. Ένα πρωινό στο Καλλιμάρμαρο, το άδειο Παναθηναϊκό Στάδιο με τις μνήμες εντός του, θα σας πείσει.

Πηγή: Περιοδικό Paper - Ημερησία